Olgun bir iman huzuruna varabilmek için, önce iman şuuruna ulaşmak gerekir. Çünkü; Müslüman olmadan, olgun Müslüman ve örnek insan olmak mümkün değildir.
Bediüzzamana göre bu iman ve itikadın, dimağda oluşum mertebeleri ise şöyledir:
Bir fikir ve inanç gönül dünyasında;
1– Önce TAHAYYÜL olarak filizlenir,
2– Sonra TASAVVURa geçilir,
3– Ardından TAAKKUL edilir,
4– Buradan TASDİKe erişilir,
5– Devamı İZAN mertebesidir,
6– Derken İLTİZAM elde edilir,
7– Nihayet İTİKAD husule gelir.[1]
Hocam bunları biraz daha açar ve açıklar mısınız?..
Hay hay!..
1- Tahayyül: Hayal kurmak ve bir konuyu dimağda canlandırmak demektir. Üç basamaktan ibarettir:
a- Heveslenme, ilgi duyma.
b- Hesaba katma, ciddiye alma.
c- Hayal kurma, hikmet (sebep-sonuç) uydurma ve bir proje hazırlama.
2- Tasavvur: Bir şeyi zihinde tasarlamak ve fikren bir taslak hazırlamak anlamına gelir. Ve şu üç merhaleyi içerir:
ç- Nitelendirme, kurulan hayali çerçevelendirme.
d- Netleştirme ve şekillendirme.
e- Neşet etme, meydana getirme.
3– Taakkul: Zihin yorarak anlama ve akıl yürüterek kavrama sürecidir. Ve üç derecede gelişir:
f- Mümkün ve muhtemel görme.
g- Münasip ve mübarek görme.
h- Makul ve makbul görme.
4– Tasdik: Bir şeyi doğrulamak. Varlığına, hayırlı ve yararlı olduğu kanaatine ulaşmak dönemidir ve şu üç esası gerektirir.
Bu, aklen kabul ettiği şeyleri;
I- Doğru bulma.
i- Değerli bulma.
j- Dini (manevi ve mukaddes) bulma.
5– İzan: Bir meselede fikri ve kalbi doyuma ulaşmak ve ruhen yatışmak derecesidir. Ve üç makamdan meydana gelir:
k- Vicdana uygun bulma ve teslim olma.
l- Vehimlerden kurtulup, kanaate ulaşma. (Yani ilmi ve irfani doygunluk.)
m- Vazife sayma, bu dini ve vicdani gerçeklerin gereğini yapma.
6- İltizam: Bir şeyi lüzumlu bulmak, çok önemli ve gerekli olduğuna inanmak mertebesidir.
Ve üç basamaktan ibarettir.
n- Çok gerekli görme.
o- Gaye edinip sahiplenme.
ö- Gayretini çekme, uğrunda mücadeleye girişme.
7- İtikad: Kesin ve yakin olarak bir şeye inanmak, bu inancı; varlığının gereği ve hayatının gayesi olarak ruhuna sindirip vicdanında sürekli taşımak demektir. Ve üç merhaledir:
p- İtminan: Kalbin kesin olarak oturması.
r– İtimad: Tam emin olunması.
s– İrade ve ittikan: İnancın kemal bulması.
İttikan: Gözle görür gibi inanması.
İrade: İnsanın duygu ve arzularının güdümünden kurtulması, vicdanın, inancın ve aklın gereğini yapmasıdır.
İrade: Sigara ve alkol gibi açık, yalan ve riya gibi kapalı HAYIRSIZ ALIŞKANLIK VE BAĞIMLILIKlardan,
Haset, hıyanet gibi HAKSIZ DÜŞÜNCE VE DAVRANIŞLARDAN,
Pornoculuk, İspiyonculuk gibi HAYÂSIZ huylardan ve gizli ayıplardan sıyrılma dirayetidir.
● Peki, Hocam, bu imanın oluşma ve olgunlaşma sürecinin ve farklı derecelerin başlıca alâmet ve işaretleri nelerdir?
– Bu iman merhalelerinin kendine has tezahürleri vardır ve bu değişik mertebelerin doğurduğu davranış biçimleri de elbette farklıdır.
Yine Üstadın ifadesiyle
1– Tahayyül aşamasında safsata hâsıl olabilir. Yani, doğru gibi görünen bazı yanlışlar, şeytani kıyas (karşılaştırma) ve karıştırmalar görülebilir.
2- Tasavvur sırasında, asılsız ve anlamsız düşüncelere kapılıp, bibehre yani nasipsiz olma ve hidayetten mahrum kalma tehlikesi göz ardı edilmemelidir.
3– Taakkul esnasında, bitaraf olmalı, yani görüş ve kanaatleri tarafsız bir terazide tartmalı ve gerçeği bulmak için gayret göstermelidir.
4- Tasdik durumunda iltizam, yani mülazemet (lüzumlu görmek) ve teslimiyet görülmektedir. Bu aşamada nefsi arzuları için mi, yoksa manevi sorumluluk kaygıları için mi karar verdiği önemlidir.
5- İzan makamında, imtisal, yani örnek alma ve bağlanma dönemine girilir.
6- İltizam konumunda taassuptan sakınmak gerekir. Yani körü körüne bir bağlılıktan… Şuursuz ve sorumsuz bir taşkınlıktan… İnatçı bir taraftarlık ve aşırılıktan uzak durulması ve his ve heyecanlara kapılmaması çok önemlidir.
7- İtikad ve iman olgunluğunda ise salâbet, yani dini ciddiyet ve cesaret… Bilinçli ve ölçülü bir gayret ve metanet zuhur edecektir.
Akıl Yürütme'ye (Taakkul) şöyle bir örnek verelim:
“Kıyamet koparken (dahi) birinizin elinde bulunan hurma fidanını, gücü yetiyorsa, mutlaka diksin.”[2] hadisinde ne anlatılmış olabilir?
…
MAKALENİN TAMAMI İÇİN TIKLAYINIZ..