II. DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESEL KALKINMA HAMLESİ

II. DOĞU VE GÜNEYDOĞU
ANADOLU BÖLGESEL KALKINMA HAMLESİ

Hükümetimiz, Bölgenin ekonomik ve sosyal göstergelerini dikkate alarak
sorunlarını tespit etmiş, bu sorunların çözümüne “yönelik olarak bir`icra
programı` hazırlamış ve bunun uygulamasını başlatmıştır.

Bu çalışmada, bölgenin sorunları iki ana başlık altında toplanmıştır.

1 – Topografya ve Yerleşim Sorunlari: Bu bağlamda, iklim ve
topografyanın getirdiği zorluklar, yerleşme yapısının dağınık olması
verilerinin yanında, sınır ülkelerindeki huzursuzluğun bu bölgelere yansıması,
en önemli sorun olarak tespit edilmiş ve icra programinda; bu sorunun çözümüne
yönelik tedbirler öngörülmüştür.

2 – Sosyo-ekonomik Somalar:

Bu bağlamda aşağıdaki sorunlar tespit edilmiştir:

• Yetersiz ekonomik altyapı, mevcut tesislerde düşük kapasite kullanımı,

• Tarım ve hayvancılıkta verim düşüklüğü,

• Sanayinin gelişme seyrine girememiş olmasi,

• Bölge dışına yoğun göç,

• Ulaşim ve haberleşme güçlügü,

• Düşük satin alma gücü.İşsizlik,

• Beslenme yetersizliği,

• Sermayenin bölge dışına göçü,

• Kadastro çalışmalarının tamamlanmamış olması,

• Sağlık hizmetlerindeki yetersizlik,

• Terör ve bölücülük faaliyetleri,

Bu sorunlardan ortaya çıkan sonuç: Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerimizin
en az gelişmiş bölgelerimiz olduğu ve gelişmişliklerinin gittikçe azaldığıdır.
Bu gerçekten hareket eden Hükümetimiz, bölge için çok yönlü kalkınmanın
gerekliliğine inanmış ve siyasi kararlılığını ortaya koyarak, yukarda sıralanan
sorunların çözümüne yönelik bir “icra programı”nı Bakanlar Kurulu’nda
kabul ederek bir bir yürürlüğe koymaya başlamıştır.

Bu icra programı şunları öngörmektedir:

1 – Ulusal Bütünlüğün Yüceltilmesi

• Vatanın bütünlüğü,

• Kardeşlik baginin kuvvetlendirilmesi,

• Her türlü ayrımcılığın önlenmesi,

b)

Ulusal Bütünlüğü Sağlayıcı Etkinlikler

• Milli Eğitim ve Kültür Bakanlıkları, Diyanet İşleri Başkanligi ve İlahiyat
Fakülteleri`nin elbirliği ile düzenleyecekleri aydınlatma faaliyetlerinin
duyurulması için medya imkânları azami ölçüde kullanılacaktır.

c)

Psikolojik Program

• Bölgede yürütülen ekonomik ve sosyal faaliyetlerin, medya tarafından
gündeme getirilmesi ve tanıtımının yapılması,

• Devletin, bölgeye yönelik hizmetlerinin Basın Yayın Enformasyon Genel
Müdürlüğü ve Anadolu Ajansı vasıtasıyla tanıtım faaliyetlerine ağırlık
verilmesi,

• Bütün vataşlarimizin eşit haklara sahip oldugu hususunun yurtiçi ve
yurtdişinda yeterince anlatilmasi ve bu gerçegin öncelikli konu olarak
özellikle işlenmesi,

• Devletin millet için mevcut olduğunun her vesileyle belirtilmesi,
devlet büyükleri ve üst kademe yöneticileriyle iş adamlarının bölge illerine
sık sık ziyaretlerinin sağlanması,

• Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu`nun programlar geliştirerek,
bölgede, sevgi ve saygiyi, kardeşlik ve yardimlaşmayi teşvik eden ilke, konu ve
kurallari işlemesi ve bölgeye götürülen hizmet ve yatırımları tanıtması,

2- Dış İlişkilerin Geliştirilmesi:

Bölge, dünyanın en hassas bölgesi olup, çeşitli etkenlerin tesiri
altındadır. Buna göre;

• Bütün dünyada teröre karşi müşterek mücadelenin saglanmasi,

• Komşu ülkeler ile iyi münasebetlerin geliştirilmesi,

• Ekonomik işbirliginin artirilmasi,

• Sınır ticaretinin geliştirilmesi,

için etkin bir dış politika izlenmesi temin edilecektir.

3-

Adaletin Etkin Olarak Sağlanması

• Terörle mücadelede kanunların uygulanması, vataşların can ve mal
güvenliğinin sağlanması ile vataşlık haklarının korunması,

• Hak arama yollarındaki arizî tıkanıklıkların giderilmesi,

• İnsan haklarının korunmasını ve geliştirilmesi sağlamak, insan hakları
ihlallerini belirlemek ve çözüm önerilerinde bulunmak üzere; İnsan Hakları
Yüksek Kurulu ve İnsan Hakları Müsteşarlığı`nın kurulması,

temin edilecektir.

4-

Özel Bir Kamu Personel Politikasının Uygulanması

• Bölge`ye atanacak personelin idealist, bilgili tecrübeli kişilerden
olmasi,

• Bölge`de görev alacak personele, Bölge`nin ihtiyaçları doğrultusunda ve
Bölge halkına hizmet verecek şekilde, ön egitim verilmesinin saglanmasi,

•

Devlet-Millet kaynaşmasi esas olduğundan, bölgedeki görevlilerin
halkı devletten soğutacak ve davranışlardan kaçınmaları ve bölge halkına
yaklaşimlarinda şefkat unsurunu ön plana alma sağlanması,

• Bölge illerinin, problemli yönetici ve memurla atanma yeri olmaktan çıkarılması,

• Bölgede ilgili bakanlıkların atama yapılmayan boş bulunan kadrolarinin
tamamlanmasi,

temin edilecektir.

5- Kamu Hizmetlerinin Etkinleştirilmesi

a)

Eğitim ve Öğretim

• 1997-98 eğitim ve öğretim yılından itibaren bölgedeki bütün
öğrencilere, eğitim imkânı sağlanması,

• Yatılı Meslek Lisesi uygulamasına geçilmesi,

• Bu bölge öğrencilerine meslek okullarına girişte MEB ile diğer bakanlık
okullarında kontenjan ayrılması,

• Bölgedeki üniversitelerin kendi illerinin kalkınması için gerekli
etüdleri yapmalarının sağlanması,

• Bölge illerinin öğretmen ihtiyacının özendirici kura yöntemi ile
giderilmesi,

temin edilecektir.

b)

Sağlık

• Atama ve Nakil Yönetmeliği`ne göre, bölgeye sağlık personeli atanmasına
öncelik verilerek, sağlık personeli açığının kapatılması,

• Bölgedeki sağlık tesislerinin tıbbî teçhizat yönünden güçlendirilmesi
ve yeterli hale getirilmesi,

temin edilecektir.

6- Ekonomik Kalkınma Programı

a) Yatırım Programı

• Bölgede 1993-1996 yatırım hedefleri 660 trilyon TL iken, tahakkuk 158
trilyon TL olarak gerçekleşmiştir.

• 1997 Yatırım Programı`nda bin 239 proje için 119 trilyon TL tahsis
edilmiştir.

– 1997 Yatırını Programı uygulamasında,

• Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi`nde yapılacak yatırımlara uygulanan
bütçe tahditlerinin kaldırılarak, icraatın hızlırılması,

• Öncelikle yarım kalmış yatırımların tamamlanmasına ağırlık verilmesi,

• Çalışan tesislerin kapasite kullanım oranlarının artırılması,

temin edilecektir.

b) Teşvik Tedbirleri: Mevcut teşviklere ilave olarak, oluşturulacak “yeni,
cesur ve ciddi teşvikler” vasıtasıyla özel sektörün Bölge`de yatırım
yapması özendirilecektir.

c) Sanayiyi Teşvik Tedbirleri

• Bölge illerindeki havaalanlarının süratle tamamlanması,

• Bölge illerinin, organize sanayi bölgelerinin ve Sanayi Sitelerinin
tamamlanması,

• Bölgenin emniyet ve ekonomiyle ilgili yollarının süratle tamamlanması,

• Bölgede tesis kuracaklara hazine arsalarının mümkün olan yerlerde
ücretsiz verilmesi,

• Bölge Doğalgaz Şebekesi`nin inşasına hemen başlanması,

• Bölgenin elektrik ihtiyacının karşılanması için santrallerin bir an
önce yapılması,

• Bölgedeki tesislerden 5 yıl süreyle vergi alınmaması,

• Tesis ve işletmeler için son derece uygun şartlarda kredi verilmesi,

• Sulama ve sanayi için yüzde 50 tenzilatlı elektrik verilmesi,

• Bölgede vasıflı işçi ve eleman yetiştirilmesi için özel eğitim programlarının
uygulanması,

temin edilecektir.

d) Tarım ve Hayvancılık için Destek Programı

• Tarım ve Köy işleri Bakanlığı`nın, et ve süt üretiminde yeterli
tesisleri olan kuruluşları, sözleşmeli çiftçi modelinde uygulayıcı kuruluşlar
olarak belirlemesi,

• Hayvancılığın teşviki için uygun şartlarda kredi imkânının
tanınması,şletmelerinin kurdurulmasi, mevcutlarinin geliştirilmesi ve
kontrollerinin saglanmasi.

• Bölgede tarımsal eğitim ve yayın faaliyetinin yaptırılması.

• Ekolojinin uygun olduğu sulanabilir alanlarda ikinci ürün tarımının
yaygınlaştırılması,

sağlanacaktır.

e)

Mahalli idarelerin Desteklenmesi

İl özel idareleri başta olmak üzere mahalli idareleri destekleyerek,
yerel teşebbüslere öncülük yapılacaktır.

f)

Orta ve Uzun Vadeli Kalkınma Programı

• 2005 yılına kadar bölgede hedeflenen yatırım 32 milyar dolardır.

• 2005 yılında bölgede işsizliğin yüzde 5`in altına inmesi
hedeflenmiştir.

• Bölgede fert başina gelir 1987-1995 yillari arasinda Türkiye
ortalamasinin yüzde 42`si iken, 2005 yilina kadar yapilacak yatirimlarla bu
degerin Türkiye ortalamasinin yüzde 65`i olmasi saglanacaktir. (Tahminen 3.500
dolar)

7- İstihdamın Sağlanmasına Yönelik Projeler

• Köye dönüşün süratle saglanmasi,

•

Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde istihdama yönelik, 50 çeşit
projeye 13 trilyon TL, tahsis edilmesi suretiyle binlerce kişiye iş imkâni
saglanmasi,

• Sanayinin teşviki

• Hayvancılığın teşviki.

• Kamu yatırımlarının hızlırılması.

• Yap-İşlet-Devret modelinin etkin bir şekilde tatbiki.

• DİE`nin; il, ilçe, belde bazında ekonomik ve sosyal değerleri ve
göstergeleri aylık olarak takibi; böylece işsizliğin ortadan kaldırılması
çalışmalarının yakinen izlenmesi,

temin edilecektir.

8- Sosyal ve Kültürel Kalkınma

a)

Kültür

Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri`ndeki illeri merkez alan “Yeniden
Büyük Türkiye Şöleni” planlanmış olup, bu şölen
çerçevesinde;

• Çeşitli sergiler,

• Film gösterileri,

• Halk oyunları gösterileri,

• Tiyatro temsilleri,

• Çeşitli konserler,

• Seminer,

• Sempozyum,

• Panel ve konferanslar, düzenlenmesi temin edilecektir.

b)

Ailenin Korunması ve Sosyal Destek

• Bölgedeki aile yapısının güçlendirilmesi, bütünlüğü korunması ve sosyal
refahın artırılması,

• Ailenin önemini vurgulayan, aile fertlerinin hepsine mesaj verir
nitelikte TV filmleri ve radyo programlarının hazırlanması,

• Toplumsal ilişkilerin ve dayanişmanin güçlendirilmesi maksadıyla
vakıfların hizmetlerinden faydalanılması,

• Alt gelir gruplarındaki ailelere yönelik ve aynî ve nakdî unsurları
ihtiva eden sosyal desteklerin arttırılarak devam etmesi,

temin edilecektir.

c)

Gençlik ve Spor

Bölgedeki nüfusun yaklaşik yüzde 60`ini oluşturan gençlerin ruh ve beden
sagligini geliştirmek maksadiyla açik spor sahalari yapimina hiz verilecektir.

d)

Turizm

• Bölgede turizm teşvik edilerek, bu çerçevede yapilacak fuar ve
festivallere millî ve milletlerarasi nitelik kazirilmasi,

• Turizm il müdürlükleri tarafından yerel etkinlikler düzenlenmesi temin
edilecektir.

Sözkonusu Bakanlar Kurulu kararında israf ve bürokratik yapılanmalardan
kaçınan Hükümetimiz, Doğu ve Güneydoğu Bölgesel Kalkınma Hamlesinin
koordinasyon ve takibinin Başbakanlik Bölgesel Kalkinma Koordinatörlügü
tarafindan ve hizmetlerin de ilgili bakanlik ve kurumlarca yürütülmesine karar
vermiştir.

 

 

TERÖR VE GÜVENLİK

Göç eden vataşlarımızdan güvenliğin sağlanması sonucu yeniden köylerine
geri dönüş yapabilecek olanların evlerinin onarımı ve diğer ihtiyaçlarının
karşılanması amacıyla bölgemiz illerine gönderilen toplam 490 milyar TL.
ödenekle, bugüne kadar 232 milyar yardım yapılmıştır. Böylece 108 köy ve 90
mezra, 3.475 hane ve 19.879 nüfusun geri dönüşü sağlanmıştır.

Yine yapılan çalışmalar sonucu 168 köy ve 124 mezra, 4.821 ve 31.737
nüfusun geri dönüş yapabileceği tes

pit edilmiştir.

 

GÖÇ EDİP DE GERİ DÖNÜŞ YAPAN KÖY VE MEZRALAR
İLİ	KÖY	MEZRA	TOPLAM	HANE	NÜFUS
BATMAN	6	2	8	353	2.151
BİNGÖL	34	47	81	994	3.976
BİTLİS	14	4	18	418	2.787
D.BAKIR	6	4	10	208	1.265
HAKKARİ	3	8	11	199	1.839
MARDİN	10	5	15	180	1.191
MUŞ	12	10	22	767	4.833
SİİRT	3	1	4	136	782
ŞIRNAK	0	0	0	0	0
TUNCELİ	18	9	27	152	505
VAN	2	0	2	68	500
TOPLAM	108	90	198	3.475	19.879

 

GERİ DÖNÜŞÜNDE SAKINCA OLMAYAN KÖY VE MEZRALAR
İLİ	KÖY	MEZRA	TOPLAM	HANE	NÜFUS
BATMAN	3	8	11	178	1.384
BİNGÖL	16	64	80	770	4.872
BİTLİS	7	11	18	350	2.298
D.BAKIR	2	5	7	198	1.411
HAKKARİ	0	2	2	4	16
MARDİN	42	14	56	2.687	17.650
MUŞ	4	5	9	297	2.682
SİİRT	85	8	93	0	0
ŞIRNAK	0	0	0	0	0
TUNCELİ	9	7	16	337	1.424
VAN	0	0	0	0	0
TOPLAM	168	124	292	4.821	31.737

 

1985-90 YILLARI ARASI İLLERE GÖRE NET GÖÇ

 

 

 

DOĞU VE GÜNEYDOĞUDA GÖÇ DURUMU

İLLER	Boşal. Top Köy ve Mez. Sayısı (1996 Dahil)	Boşal. Top. Nüfus Sayısı (1996 Dahil)	Dönüş Yap.Top Köy ve Mezra Sayısı (1997 Dahil)	Dönüş Yap. Top Nüfus Sayısı (1997 Dahil)	Göç Eden Nüf. Göre Dön.Oranı ()	Geri Dön. Sakın Olm. Köy-Mez. Top. Sayısı	Geri Dön. Sakın Olm. Top. Nüfus Sayısı	Dön. Sakın Olm. Topl. Nüfus Oranı ()	Dön. Şu An İmkan sız Nüf. Oranı ()	Dön. Şu An İmkansız Top. Köy-Mez. Sayısı
BAT MAN	116	14.311	8	2.151	15.3	11	1.384	9.6	75.1	90.7
BİN GÖL	249	19.518	81	3.976	20.2	80	4.872	25	54.8	78
BİTLİS	171	22.120	18	2.787	12.6	18	2.298	10.3	77.1	135
D. BAKIR	312	52.346	10	1.265	2.4	7	1.411	2.7	94.9	295
HAKKARİ	183	41.662	11	1.839	4.4	2	16	0.04	95.6	170
MAR DİN	414	55.836	15	1.191	2.2	56	17.650	31.6	66.2	343
MUŞ	79	9.370	22	4.683	52.2	9	2.682	28.6	19.2	48
SİİRT	179	27.045	4	782	2.9	93	16.120	59.6	37.5	82
ŞIR NAK	207	45.184	0	0	0	0	0	0	0	207
TUNCELİ	497	18.685	27	505	2.7	16	1.424	7.6	89.7	454
VAN	91	12.367	2	500	4	0	0	0	96	89
TOP LAM	2.498	304.133	198	19.879	6.5	292	47.857	15.7	93.5	2.008

 

 

 

BÖLGENİN BUGÜNKÜ DURUMU

İLLER	TOPLAM NÜFUS	DÖNÜŞ YAPAN NÜFUS SAYIS I (97 MAYIS)	GÖNDERİLEN PARA MİKTARI	HARCANAN PARA MİKTARI	İHTİYAÇ DUYALAN MİKTAR
BATMAN	283.290	2151	50 MİLYAR	44 MİLYAR	300 MİLYAR
BİNGÖL	276.155	4120	50 MİLYAR	43.089 MİLYAR	500 MİLYAR
BİTLİS	300.843	2787	50 MİLYAR	45 MİLYAR	500 MİLYAR
D. BAKIR	934.505	1265	50 MİLYAR	43 MİLYAR	700 MİLYAR
HAKKARİ	138.707	5193	55 MİLYAR	43.865 MİLYAR	218 MİLYAR
MARDİN	483.889	1191	50 MİLYAR	42 MİLYAR	300 MİLYAR
MUŞ	376.543	5106	23.250 MİLYAR	23 MİLYAR	600 MİLYAR
SİİRT	229.667	782	50 MİLYAR	40 MİLYAR	280 MİLYAR
ŞIRNAK	262.006	–	50 MİLYAR	4.584 MİLYAR	750 MİLYAR
TUNCELİ	151.906	605	50 MİLYAR	40 MİLYAR	250 MİLYAR
VAN	665.392	4883	50 MİLYAR	42 MİLYAR	286 MİLYAR
TOPLAM	4.107.903	28.083	528.250 MİLYAR	430.538 MİLYAR	4.684 TRİLYON

 

İLLER	1990 NÜFUSU	İÇ GÖÇ	DIŞ GÖÇ	NET GÖÇ	NET GÖÇ HIZI
AĞRI	372.450	17.162	54.474	-37.312	-95
BİNGÖL	216.788	98.78	29.776	-19.888	-88
BİTLİS	274.860	13.606	34.115	-20.503	-72
D.BAKIR	910.681	46.883	79.095	-32.212	-35
HAKKARİ	133.592	6.990	11.462	-4.472	-33
MARDİN	477.849	21.281	56.031	-34.750	-70
MUŞ	319.810	12.425	46.254	-33.829	-100
SİİRT	206.834	10.960	42.271	-31.311	-141
TUNCELİ	122.025	99.118	29.450	-20.332	-154
Ş.URFA	881.362	30.660	57.460	-26.800	-30
VAN	537.977	22.187	42.967	-20.780	-38
BATMAN	285.193	20.542	16.617	3.925	14
ŞIRNAK	206.434	9.368	14.533	-5.161	-25

• Aile sorunlarının çözümüne yardımcı olunması,

• Su ürünleri i

• Takip edilecek millî politika ile bölgeye yönelik dış etkilerin ortadan
kaldırılması, teröre destek vermelerinin önlenmesi ve huzurun sağlanması,

temin edilecektir.

temin edilecektir.

a) Ulusal Bütünlük Eğitimi

İCRA PROGRAMI

•