HİCİV VE MİZAH SANATI
VE
ETKİLİ KULLANIMI
Bizim inancımızda: Haksızlık ve yanlışlıkları tenkit (eleştiri) meşru, ama kişileri ve kesimleri tahkir (hakaret etme) ise memnu (yasak) kabul edilmiştir. Münafık kimselerin gizli ve kirli niyetlerini, dine, devlete ve millete zarar veren hizmet görünümlü gayretlerini akılcı, akıcı ve alaycı sözler ve benzetmelerle deşifre edip, toplumun dikkatini çekmeye çalışmak üzere yerici yazılar ve fıkralar hazırlamak, üstün bir zekâvet, feraset ve cesaret istemektedir. Bir kişiyi, bir kesimi, bir âdeti, görülen kusur ve eksiklikleri, gülünç halleri, açık veya kapalı olarak yeren, alaya alan söz ve yazılara hiciv denir. Edebi türün mizah kısmına girmektedir. Halk edebiyatında “taşlama”, divan edebiyatında “hiciv”, yeni edebiyatta da “yergi” olarak bilinen hiciv, manzum ve mensur olabilir. Hicvin iğneleyici, güldürüverici olması, ama bayağılığa düşmemesi gerekir. Zekâya dayanan bu sanatın başarılı olabilmesi, içindeki zekâ oyunu ile hicvedilen şeylerin çarpıcı şekilde alaya alınmasını gerektirir. Ancak; yaradılıştan olan kusurlar, gizli kalması gereken ailevi hususlar ve sorunlar, olgun insanlar için hiciv konusu edilemeyecektir.
Araplarda, İslamiyetten evvel ve sonra, edebiyata çok önem verildiği için, pek çok heccav yani hicivci görülmektedir. Düşman kabileler kaside ve nazım şeklinde yazılan şiirlerle hicvedilir ve tesirini gösterirdi. İslam öncesi Türk edebiyatında hiciv görülmezdi. Ancak daha sonra İran ve Arap edebiyatlarında görülen bu tür, zamanla Türk edebiyatına da geçmiştir. Hiciv yazan şairlerin pek çoğu hayatlarını bu yüzden kaybetmişlerdir. Peygamberimiz zamanında da Kuran'a, Resulûllaha ve İslama hakaretler yağdıran Ka'b bin Züheyr'in yazdığı şiir üzerine ölüm emri verilmiştir. Ancak bu şair, İslamiyeti kabul ile ölümden affedilmiştir.
Zamanla sanat ve olgunlukla hicvetme kalkarak, kin, öfke, nefret, ıstırap hicve hâkim hale gelmiştir. Divan edebiyatında keskin zekâ oyunları ile yapılan hicivler bulunduğu gibi, kaba, müstehcen hicivler de görülmektedir. Şeyhi'nin Harname'si, Fuzuli'nin Şikâyetnamesi, Nef'i'nin Siham-ı Kaza'sı, Kani'nin Hirrename'si, Sururi'nin Hezeliyat'ı, Türk Galib'in, İzzet Molla'nın, Osmanzade Taib'in, Haşmet'in, Fitnat Hanımın, Koca Ragıb Paşanın ve Ayni'nin hicviyeleri güzel örneklerdir. Müstehcen hicivleriyle tanınan Neyzen Tevfik, bu türün son temsilcisidir. Günümüzde ise hiciv mizaha dönüşmüş vaziyettedir.
Hiciv: a) Zamanın kötülüklerini, güçlüklerini taşlayan manzum parça da olabilir. b) Zalim törelerin ve çirkinliklerin taşlandığı, genellikle şiirle düz yazının karışık olduğu yergi yazısı da olabilir. c) Bir kimseyi ya da bir şeyi alaycı bir dille eleştiren yazı, söyleşi, yapıt ve film de olabilir. Velhasıl kişisel, siyasal, ahlaki ya da edebi hiciv, büyük bir biçim çeşitliliği gösterir. Türk edebiyatında genellikle nazımla hiciv yazma geleneği yaygın haldedir. Bu yoldaki şiirlere divan edebiyatında ve daha sonraki aydın kesim edebiyatında hicviye, halk edebiyatında taşlama, günümüz edebiyatında yergi denmiştir.
Mizah ise; insanların bir arada yaşamaya başladığı dönemlerden itibaren ortaya çıkmış, konuşma ve yazı dilinin gelişmesi ile birlikte bir güldürü sanatı haline gelmiştir. İnsanları güldüren; konuşma, karikatür ve yazılar mizaha örnek olarak verilebilir. Mizah yapanlar, herkesin baktığı olaylara, durumlara bakar, ancak farklı yorumlarlar. Mizahın sinir dili programlamadaki adına bozma denmektedir. Yani zihin, almış olduğu veriyi bozarak işlemektedir. Bu da ortaya güldürücü ve eğlendirici karikatürler, yazılar ve konuşmalar çıkarıvermektedir.
Hiciv ve taşlamanın amacı, bir siyasi ya da sosyal sorunu yermek ve halka nasihat etmektir. Bu yüzden hicvin dili çoğu zaman serttir, hatta bazen bu sertlik iğneleyici boyutlara kadar varabilir. Gerek divan, gerekse halk edebiyatımızda, bugün bile kolay kolay yazılamayacak sertlikte şiirler görülecektir. Hiciv edebiyatında sert şiirler yazan şairlerimizden biri de Mehmet Akiftir. Ayrıca İstiklal marşımızın da şairi olan Mehmet Akif, dindar bir şairdir, ama günümüz İslamcılarının aksine Sultan Abdülhamidin en koyu muhaliflerinden biridir. Abdülhamid hakkında yazdığı şiirlerinde maalesef Sultana ağır eleştiriler, hatta hakaretlere yönelmiştir.
Hiciv; edebiyatta bir kimseyi, bir fikri, bir hali ve hadiseyi açık veya kapalı şekilde, iğneli bir dille yerme sanatına denir. Halk şiirinde taşlama diye tabir edilir. Tarihin her devrinde her zaman hiciv yazanlar görülmektedir. Araplarda hiciv yazanlara heccav denilmiştir. Mübalağalarıyla tanınmış İran şairleri de hiciv alanında çok ileri gitmişlerdir. Hiciv yalnız şiirle değil, nükteli sözlerle, fıkralarla da gündeme gelebilir. Mesela; güya Nasreddin Hocayla Timur arasında geçtiği, Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde bile yazılı olan şu hamam vakası, güzel bir hiciv örneğidir. Hoca ile hamamdalarken Timur sorar: Senin nazarında kıymetim nedir ve kaç akçe ederim? diye sorar. Nasreddin Hoca:Kırk akçe değersin der. Timur: Ne dersin Hoca! Yalnız benim belimdeki futa (peştamal) kırk akçe eder deyince Hoca: Zaten ben de onun değerini söyledim! der. Yani sen bir kuruş bile etmezsin demeye getirir.
………………
MAKALENİN DEVAMI İÇİN:
http://www.millicozum.com/mc/duyurular/hiciv-ve-mizah-sanati-ve-etkili-kullanimi-dp1